Φήμες και πολιτικές ζυμώσεις έχουν αρχίσει να φουντώνουν, καθώς η πρόσφατη διαρροή βίντεο με δύο γνωστούς Τούρκους δημοσιογράφους φαίνεται να ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας.
Το περιεχόμενο του βίντεο, το οποίο φέρεται να υπονοεί υπόγειες διεργασίες γύρω από τη διαδοχή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην προεδρία, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και ερμηνείες, τόσο εντός όσο και εκτός Τουρκίας. Ενώ το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) διατηρεί επισήμως τη σιωπή του, στο παρασκήνιο φαίνεται πως ήδη ξεκίνησε η σιωπηλή,αλλά καθόλου αθόρυβη μάχη για τη διαδοχή.
Σύμφωνα με το ισχύον Σύνταγμα της Τουρκίας, ο Πρόεδρος της γείτονος μπορεί να υπηρετήσει δύο πενταετείς θητείες. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξελέγη για πρώτη φορά Πρόεδρος το 2014, επανεξελέγη το 2018 με το νέο προεδρικό σύστημα και ξανά το 2023. Επομένως, θεωρητικά διανύει τη δεύτερη και τελευταία του θητεία η οποία ολοκληρώνεται το 2028.
Ο Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, Οθωμανολόγος -Τουρκολόγος /Νομικός, Δημήτρης Σταθακόπουλος αναλύει στο CNN Greece πώς όπως ορίζει το άρθρο 101 του Συντάγματος της Τουρκίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν δικαιούται τρίτη θητεία, ωστόσο υπάρχει ένα νομικό "παραθυράκι" το οποίο μπορεί να ανοίξει το δρόμο για να ανατραπούν τα δεδομένα.
Άρα, παρότι τυπικά δεν επιτρέπεται τρίτη θητεία, υπάρχει θεσμική δίοδος για να συμβεί, υπό προϋποθέσεις. Αυτό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να επιχειρηθεί μια ακόμη υποψηφιότητα του Ερντογάν το 2028, εάν προκληθούν πρόωρες εκλογές.
Ωστόσο, τονίζει πώς για να επιτευχθεί αυτό χρειάζονται τα 3/5 της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, τα οποία αυτή τη στιγμή ο Πρόεδρος Ερντογάν δεν έχει. Γι΄αυτό το λόγο, υποστηρίζει πώς έχει δύο χρόνια μπροστά του προκειμένου «να σφετεριστεί ή να πάρει προς το μέρος τους ανεξάρτητους, τους απογοητευμένους και γενικώς να δελεάσει μικρότερα κόμματα τα οποία να θεωρήσουν ότι πρέπει να διαλυθεί η βουλή».
Παιχνίδι εξουσίας με το Σύνταγμα
Η αλλαγή του Συντάγματος της Τουρκίας το 2017 σηματοδότησε μία βαθιά θεσμική και πολιτειακή μεταβολή, δηλαδή τη μετάβαση της χώρας από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία σε ένα προεδρικό σύστημα εξουσίας με ενισχυμένες αρμοδιότητες στον Πρόεδρο της γείτονος. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας απέκτησε εκτελεστική εξουσία, δικαίωμα να εκδίδει διατάγματα (χωρίς κοινοβουλευτική έγκριση), έλεγχο επί της δημόσιας διοίκησης και των ενόπλων δυνάμεων. Παράλληλα, έχει τη δυνατότητα να παραμένει αρχηγός κόμματος εν προκειμένω του AKP.
Σύμφωνα με το Δρ Σταθακόπουλο, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσε να επιχειρήσει ξανά αλλαγή του Συντάγματος, προκειμένου να άρει τον περιορισμό των δύο θητειών και να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για την Προεδρία το 2028 ή και αργότερα. Ωστόσο, υπογραμμίζει ότι δεν έχει την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση.
Ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει αποδείξει ότι χρησιμοποιεί θεσμικά και πολιτικά εργαλεία ευέλικτα για να παρατείνει την εξουσία του. Θα μπορούσε κάλλιστα μέσα στο 2026 και το 2027 «να δημιουργήσει μία ταραχή μες την Τουρκία από εξωτερικούς παράγοντες με αφορμή τους πολέμους που μαίνονται και να πει ότι πρέπει να διαλυθεί η εθνοσυνέλευση,να οδηγηθούν σε εκλογές και σε νέα εντολή», καταλήγει.
Διάδοχος ή διορισμένος;
Το ερώτημα είναι ποιος θα αναλάβει να διαχειριστεί την «επόμενη μέρα» μετά την «εποχή Ερντογάν» σε περίπτωση που ο Πρόεδρος της Τουρκίας ολοκληρώσει τη δεύτερη του θητεία χωρίς να ακολουθήσει το μονοπάτι των πρόωρων εκλογών ή νέας συνταγματικής αναθεώρησης. Ο Δρ Σταθακόπουλος υποστηρίζει πώς με τη ρήξη που υπάρχει στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα CHP, μεταξύ Κεμάλ Κιλιντσντάρογλου, Οζγκιούρ Οζέλ και του φυλακισμένου Εκρέμ Ιμάμογλου «θα μπορούσε το σύστημα Ερντογάν, δηλαδή το βαθύ κράτος να στηρίξει τον πρώην Δήμαρχο Κωνσταντινούπολης» με την προϋπόθεση να μην έχει πίσω του την ταμπέλα του CHP, δηλαδή να είναι ανεξάρτητος, υπερκομματικός.
Όταν αναφέρεται στο «σύστημα Ερντογάν» δεν εννοεί το κόμμα ΑΚP του Τούρκου Πρόεδρου, αλλά το βαθύ κράτος, (τουρκικά: derin devlet). Ο συγκεκριμένος όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα παρασκηνιακό, ανεπίσημο δίκτυο εξουσίας, το οποίο φέρεται να λειτουργεί παράλληλα με το επίσημο κράτος, επηρεάζοντας ή και καθορίζοντας πολιτικές αποφάσεις, ανεξάρτητα από εκλεγμένες κυβερνήσεις.
Για να ευδοκιμήσει το συγκεκριμένο σενάριο, ο Oθωμανολόγος / Tουρκολόγος εξηγεί πώς η υπόγεια συμφωνία με τον Εκρέμ Ιμάμογλου θα έχει όρους. Αφενός να αθωωθεί ο πρώην Δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης και αφετέρου «να αφήσει αλώβητο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τα επόμενα χρόνια τη ζωής του, να μην τον ενοχλήσει δικαστικά ή πολιτικά όπως και να τον «αγιοποιήσει» ως δεύτερο Κεμάλ της Τουρκίας για να κάτσω στο θρόνο της αγιότητας του σπουδαίου πολιτικού της γείτονος». Τότε, όπως υποστηρίζει ο φυλακισμένος Ιμάμογλου θα εξασφαλίσει την πολιτική και οικονομική στήριξη του «συστήματος Ερντογάν». Προσθέτει πώς κατά την πάγια πρακτική των Σουλτάνων το δαχτυλίδι της διαδοχής πάει στον ικανότερο και όχι στο φυσικό διάδοχο. Επιπρόσθετα, σημειώνει πώς ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει ως πρότυπο τους Σουλτάνους υπογραμμίζοντας πώς μία ακόμη τακτική που ακολουθούσαν ήταν να μην μαρτυρούν μέχρι και την τελευταία στιγμή ποιος θα ανέβει στο θρόνο.
Παράλληλα, τονίζει πώς αν ο ένοικος του Λευκού Σαράι πει πώς θα δώσει τα «κλειδιά» στο γιο του, στο γαμπρό του ή στον Υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν όπως φημολογείται, τότε « θα δημιουργηθεί ρήξη μεταξύ τους και δεν θα μπορέσει μετά ούτε ο Ερντογάν, ούτε το βαθύ κράτος, ούτε το ΑΚP να ξαναδούν διακυβέρνηση και Προεδρία. Άρα, λοιπόν καταλήγει πώς «για να μην τους διαλύσει μεταξύ τους δεν θα πουν ποιος θα είναι ο διάδοχος».
