Αυτό το εξελισσόμενο φαινόμενο ονομάζεται Ανωμαλία του Νότιου Ατλαντικού (South Atlantic Anomaly ή SSA) και απασχολεί τους επιστήμονες εδώ και δεκαετίες, κυρίως εκείνους της NASA. Και αυτό γιατί τα διαστημόπλοια και οι δορυφόροι (συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού), περνούν απευθείας μέσα από την SSA καθώς κάνουν κύκλο γύρω από τη Γη σε χαμηλή τροχιά, αναφέρει το Science Alert.

Κατά τη διάρκεια αυτών των περασμάτων, η μειωμένη ισχύς του μαγνητικού πεδίου στο εσωτερικό της ανωμαλίας σημαίνει ότι τα τεχνολογικά συστήματα των σκαφών και των δορυφόρων μπορούν να βραχυκυκλώσουν και να παρουσιάσουν δυσλειτουργία, εάν χτυπηθούν από πρωτόνια υψηλής ενέργειας που προέρχονται από τον Ήλιο. Κάτι τέτοιο ενέχει τον κίνδυνο να προκαλέσει σημαντική απώλεια δεδομένων ή ακόμη και μόνιμη βλάβη σε βασικά εξαρτήματα, γι’ αυτό και οι χειριστές δορυφόρων υποχρεώνονται να κλείνουν τακτικά τα συστήματά τους, πριν αυτοί εισέλθουν στη ζώνη της SSA.

Ο μετριασμός αυτών των κινδύνων στο διάστημα είναι ένας λόγος για τον οποίο η NASA παρακολουθεί την SAA· ένας άλλος είναι ότι το μυστήριο της ανωμαλίας αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για τη διερεύνηση ενός πολύπλοκου και δυσνόητου φαινομένου.

Τι μπορεί να την προκαλεί

«Το μαγνητικό πεδίο είναι στην πραγματικότητα μια υπέρθεση πεδίων από πολλές πηγές ρεύματος», εξήγησε το 2020 ο γεωφυσικός Terry Sabaka από το Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA. Η κύρια πηγή θεωρείται ότι είναι ένας στροβιλιζόμενος ωκεανός λιωμένου σιδήρου μέσα στον εξωτερικό πυρήνα της Γης, χιλιάδες χιλιόμετρα κάτω από το έδαφος. Η κίνηση αυτής της μάζας δημιουργεί ηλεκτρικά ρεύματα που δημιουργούν το μαγνητικό πεδίο της Γης, αλλά όχι απαραίτητα ομοιόμορφα, όπως φαίνεται.

Μια τεράστια δεξαμενή πυκνών πετρωμάτων που ονομάζεται Αφρικανική Μεγάλη Επαρχία Χαμηλής Διατμητικής Ταχύτητας, η οποία βρίσκεται περίπου 2.900 χιλιόμετρα κάτω από την αφρικανική ήπειρο, πιστεύεται ότι διαταράσσει τη δημιουργία του πεδίου, με αποτέλεσμα το φαινόμενο της εξασθένησης –το οποίο υποβοηθείται από την κλίση του μαγνητικού άξονα του πλανήτη.

«Η παρατηρούμενη ανωμαλία μπορεί επίσης να ερμηνευτεί ως συνέπεια της εξασθένησης της κυριαρχίας του διπολικού πεδίου στην περιοχή», δήλωσε το 2020 ο γεωφυσικός και μαθηματικός Weijia Kuang του Κέντρου Goddard της NASA. «Πιο συγκεκριμένα, ένα τοπικό πεδίο με αντίστροφη πολικότητα αναπτύσσεται έντονα στην περιοχή της SAA, καθιστώντας έτσι την ένταση του πεδίου πολύ αδύναμη, ασθενέστερη από εκείνη των γύρω περιοχών».

H NASA παρακολουθεί δύο αστεροειδείς μεγέθους σπιτιού που πλησιάζουν τη Γη

Διάσπαση σε δύο τμήματα

Ενώ υπάρχουν πολλά που οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη κατανοήσει πλήρως σχετικά με την ανωμαλία και τις επιπτώσεις της, νέες γνώσεις ρίχνουν συνεχώς φως σε αυτό το παράξενο φαινόμενο.

Μελέτη με επικεφαλής την ηλιοφυσικό Ashley Greeley της NASA το 2016 αποκάλυψε ότι η SAA κινείται αργά. Και όχι μόνο κινείται, αλλά μοιάζει να βρίσκεται σε διαδικασία διάσπασης σε δύο ξεχωριστά τμήματα, καθένα από τα οποία αντιπροσωπεύει ένα ξεχωριστό κέντρο ελάχιστης μαγνητικής έντασης μέσα στην ευρύτερη ανωμαλία.

Το τι ακριβώς σημαίνει αυτό για το μέλλον της Ανωμαλίας του Νότιου Ατλαντικού παραμένει άγνωστο, αλλά σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η SSA δεν είναι κάτι που προέκυψε τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2020, πρόκειται για ένα επαναλαμβανόμενο μαγνητικό γεγονός που μπορεί να έχει επηρεάσει τη Γη ήδη από 11 εκατομμύρια χρόνια πριν.

Μια μελέτη του 2024, διαπίστωσε ότι η SAA έχει επίσης αντίκτυπο στα σέλατα που παρατηρούνται στη Γη. Και πολύ πρόσφατα (Οκτώβριος 2025), η αποστολή Swarm του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) – μια τριάδα δορυφόρων που συνεργάζονται για τη χαρτογράφηση του γεωμαγνητικού πεδίου – αποκάλυψε νέες πολυπλοκότητες.

«Αλλάζει διαφορετικά προς την Αφρική από ό,τι κοντά στη Νότια Αμερική», λέει ο γεωφυσικός Chris Finlay του Πολυτεχνείου της Δανίας. «Κάτι ιδιαίτερο συμβαίνει σε αυτή την περιοχή που προκαλεί την πιο έντονη εξασθένιση του πεδίου».

Τα ερωτήματα είναι πολλά, γι’ αυτό και η NASA θα εξακολουθεί να παρατηρεί την Ανωμαλία του Νότιου Ατλαντικού με συνεχείς αποστολές.